Er íslensk ferðaþjónusta á uppleið eða niðurleið?
Íslensk ferðaþjónusta er á uppleið þó að framundan séu ýmsar áskoranir í greininni. Á undanförnum árum hefur ferðaþjónustan verið í fordæmalausri sókn og stækkað að umfangi hraðar en ég held nokkur önnur atvinnugrein á Íslandi. Slíkum vexti á stuttum tíma fylgja auðvitað bæði gríðarmikil tækifæri, sem hafa að mörgu leyti verið nýtt vel, og einnig áskoranir, t.d. í innviðauppbyggingu og svo í aðlögun greinarinnar þegar hægir á vextinum eins og nú er að gerast. Rekstrarumhverfið er flókið um þessar mundir og það gerir mörgum ferðaþjónustufyrirtækjum erfitt fyrir í þessari aðlögun en því má ekki gleyma að á sama tíma gerir reynsla undanfarinna ára ferðaþjónustufyrirtækjum kleift að bæta þjónustu sína á ýmsan hátt og bjóða ferðamönnum ánægjulega upplifun. Ferðaþjónustulandið Ísland er því ennþá sterkt þó að meira jafnvægi náist í fjölda ferðamanna.
Hvar liggja tækifærin í atvinnugreininni?
Tækifærin í ferðaþjónustunni eru eins og í lífinu sjálfu, alls staðar í kring um okkur. Skynsamleg umgengni við náttúruna og uppbygging innviða um allt land getur viðhaldið aðdráttarafli Íslands fyrir ferðamenn inn í framtíðina og í slíkri uppbyggingu felast tækifæri. Við höfum séð á undanförnum árum að ferðaþjónustan takmarkast bara af hugmyndaauðgi einstaklinganna, þar sem fjöldi fyrirtækja hefur sprottið upp t.d. til að búa til þjónustu og aðgang að náttúruperlum eða afþreyingu sem ekki var til staðar áður. Það er fjöldi slíkra tækifæra ennþá þarna úti sem bíða þess að vera hrint í framkvæmd. Stóra tækifærið sem íslensk ferðaþjónusta stendur frammi fyrir er að ná jafnvægi í aðsókn og þjónustu við ferðamenn, þannig að ferðaþjónustan verði til framtíðar sú meginstoð hagkerfisins sem hún er orðin í dag. Það er kannski í senn stærsta áskorunin og stærsta tækifærið sem við stöndum frammi fyrir.
Þú kemur beint úr pólitíkinni í ferðaþjónustuna. Hvernig nýtist sú reynsla þér í nýja starfinu?
Í starfinu felast töluverð samskipti við stjórnvöld og stjórnkerfið og það er gott að koma inn í þau með reynslu úr forsætisráðuneytinu og Alþingi. Í því felst þekking á því hvernig stjórnkerfið virkar, hvernig leggja þarf upp mál, ferli þeirra í gegn um kerfið og hvað er líklegt til árangurs og hvað ekki í samskiptum hagsmunaaðila við stjórnvöld. Það er líka mjög góð reynsla að hafa setið hinu megin við borðið í þeim samskiptum og hafa fengið að reyna á eigin skinni hversu mikilvægt er að þau séu góð og uppbyggileg.
Veldur íslenska krónan búsifjum í ferðaþjónustu?
Ferðaþjónustan er í eðli sínu útflutningsgrein og sveiflukennt efnahagsumhverfi er slíkum greinum alltaf erfitt. Við sjáum t.d. að sterkt gengi krónunnar gagnvart öðrum gjaldmiðlum að undanförnu hefur gert ferðaþjónustufyrirtækjum mjög erfitt fyrir. Það birtist t.d. í því að þar sem ferðamaðurinn skipuleggur útgjöld sín iðulega í eigin mynt en ekki íslenskum krónum kaupir hann færri gistinætur, leigir bíl í færri daga, ferðast minna um landið, velur ódýrari afþreyingu og svo framvegis. Fjöldi ferðamanna segir þannig ekki alla söguna um afkomu ferðaþjónustufyrirtækja. Það sem skiptir ferðaþjónustufyrirtæki mestu máli, eins og útflutningsgreinar almennt, er að gengi sé stöðugt til að minnka óvissu um framtíðina, og ekki óeðlilega sterkt miðað við aðra gjaldmiðla sem gerið samkeppnisstöðu Íslands óþarflega erfiða, sem er því miður raunin um þessar mundir.
Því ber hins vegar ekki að gleyma að ferðaþjónustan byggðist upp á gríðarlegum hraða á árunum eftir hrun meðal annars vegna þess að gengi krónunnar skapaði til þess mjög alþjóðlega samkeppnishæft umhverfi. Lítill gjaldmiðill getur því verið bæði blessun og bölvun fyrir lítið hagkerfi. Spurningin liggur mögulega fremur í því hvaða leiðir stjórnvöld eru tilbúin að fara til að koma til móts við þrýsting gjaldmiðilsins á útflutningsgreinar þegar aðstæður eru eins og nú.
Nú hafa íslensk flugfélög að boðað flug til Asíu. Eru íslensk ferðaþjónustufyrirtæki undir það búin og er íslensk ferðaþjónusta of háð þeim ákvörðunum sem flugfélögin taka um nýja áfangastaði?
Íslenskt ferðaþjónustufyrirtæki hafa í gegnum tíðina átt auðvelt með aðlaga sig breyttum aðstæðum. Það þarf þó að taka tillit til ferðamanna sem koma frá svokölluðum fjarmörkuðum þar sem önnur menning og lífstíll er en við þekkum hér á landi. Það er því mikilvægt að fyrirtæki í ferðaþjónustu hugi að þeim þáttum. Þar er hægt að nefna atriði eins og öryggismál og matarmenningu – við þurfum að aðlaga okkur þessum aðstæðum. Það sem skiptir máli í grunninn að fyrirtæki gæti að samkeppnishæfninni og séu í stakk búin að taka á móti ferðamönnum alls staðar af í heimum og hafi öryggi og gæði í fyrirrúmi í hvívetna.
Á undanförnum árum hefur fjölgun erlendra ferðamanna hingað til lands hefur verið í samræmi við aukningu á framboði á flugsætum, ekki bara hjá íslenskum flugfélögum heldur öllum þeim flugfélögum sem fljúga til landsins með erlenda ferðamenn. Ferðaþjónusta hér á landi á því mikið undir þegar kemur að ákvörðunum innlendra jafnt sem erlendra flugfélaga.
